İklim Dostu Beslenme Seçimleri: Karbon Ayak İzimizi Ne Kadar Biliyoruz?

 Günümüz dünyasında, iklim değişikliği ile mücadele etmek ve sürdürülebilir yaşam biçimlerini benimsemek giderek daha fazla önem kazanıyor. Bu bağlamda, tüketicilerin beslenme alışkanlıklarını gözden geçirmeleri ve iklim dostu gıda seçimlerine yönelmeleri kritik bir rol oynar. Ancak, ne yazık ki tüketiciler olarak gıdaların karbon ayak izleri konusunda yeterince bilinçli değiliz. Dahası, karbon ayak izlerini bilsek bile, yaşam döngüsü değerlendirmesi (LCA) perspektifinden baktığımızda, gıdaların çevresel etkilerini tam olarak anlamakta oldukça zorluk çekiyoruz. Peki, bu konuda ne yapabiliriz?

Karbon ayak izi; bir ürünün üretimi, taşınması, tüketimi ve atık hale gelmesi süreçlerinde ortaya çıkan toplam sera gazı salımlarının bir ölçüsüdür. Gıdaların karbon ayak izleri, üretim yöntemlerine, kullanılan tarım tekniklerine ve taşımacılık mesafelerine bağlı olarak büyük farklılıklar gösterebilir. Örneğin, yerel olarak yetiştirilen meyve ve sebzeler genellikle daha düşük bir karbon ayak izine sahipken, ithal edilen et ve süt ürünleri daha yüksek bir karbon ayak izine sahip olabilir.

Gıdaların karbon ayak izleri konusunda bilgi eksikliğimiz, bilinçsizce yüksek karbon ayak izine sahip gıdaları tercih etmemize yol açabilir. Örneğin, avokado gibi popüler bir gıda, sağlıklı bir seçenek olarak görülebilir. Ancak avokadonun üretim ve taşımacılık süreçlerinde yüksek miktarda sera gazı salımı ortaya çıkar. Ayrıca avokado oldukça fazla su isteyen bir besindir. Benzer şekilde, et ve süt ürünleri gibi hayvansal gıdalar, bitkisel gıdalara kıyasla genellikle daha yüksek bir karbon ayak izine sahiptir. Ancak, bu bilgiler çoğu zaman tüketicilere ulaşmadığından onların bilinçsiz seçimler yapması sonucunu doğuyor.

Gıdaların karbon ayak izlerini bilmek önemli olsa da bu tek başına yeterli değil. Gıdaların çevresel etkilerini tam olarak anlamak için yaşam döngüsü değerlendirmesi perspektifinden bakmamız gerekiyor. LCA, bir ürünün üretiminden nihai tüketimine kadar geçen tüm süreçlerdeki çevresel etkilerini değerlendirir. Bu değerlendirme, yalnızca karbon ayak izini değil, aynı zamanda su kullanımı, kimyasal gübre ve pestisit kullanımı gibi diğer çevresel etkileri de kapsar.

Örneğin, bazı gıdalar düşük bir karbon ayak izine sahip olabilir; ancak, üretimleri sırasında yüksek miktarda su kullanımı veya kimyasal gübre ve pestisit kullanımı gerektirebilir. Bu tür gıdalar, su kaynaklarını tüketebilir, toprak ve su kirliliğine yol açabilir. Dolayısıyla, gıdaların çevresel etkilerini tam olarak anlayabilmek için yalnızca karbon ayak izine değil, aynı zamanda su ve kimyasal ayak izlerine de dikkat etmemiz gerekir.

İklim dostu beslenme seçimleri yapmak için bilinçlenmek ve doğru bilgileri edinmek büyük önem taşır. Detaylara dikkat ederek prensipte uygulamak isteyebileceğiniz bazı önerileri şöyle sıralamak mümkün:

Yerel ve Mevsimlik Gıdaları Tercih Edin: Yerel olarak yetiştirilen ve mevsiminde tüketilen gıdalar, genellikle daha düşük bir karbon ayak izine sahiptir. Uzun mesafeler kat ederek taşınmaları gerekmediği için sera gazı salımları daha düşüktür.

Bitkisel Gıdaları Tercih Edin: Bitkisel gıdalar, hayvansal gıdalara kıyasla genellikle daha düşük bir karbon ayak izine sahiptir. Bu nedenle, beslenme düzeninizde bitkisel gıdalara daha fazla yer vererek çevresel etkinizi azaltabilirsiniz.

Organik ve Sürdürülebilir Tarım Ürünlerini Destekleyin: Organik tarım, kimyasal gübre ve pestisit kullanımını azaltarak toprak ve su kirliliğini önler. Sürdürülebilir tarım uygulamaları ise su kaynaklarının korunmasına ve biyoçeşitliliğin artırılmasına katkı sağlar.

Atık Yönetimine Dikkat Edin: Gıda israfını azaltmak, çevresel etkinizi önemli ölçüde azaltabilir. Artan yemekleri değerlendirmek, gıda atıklarını kompost yapmak gibi yöntemlerle gıda israfını en aza indirebilirsiniz.

İklim dostu beslenme seçimleri yapabilmek için daha fazla bilgiye erişim sağlamak ve bu bilgileri günlük hayatımıza uygulamak büyük önem taşır. Tüketiciler olarak, gıdaların etiketlerinde karbon ayak izi, su kullanımı ve kimyasal kullanımı gibi bilgiler arayarak bilinçli seçimler yapabiliriz. Ayrıca, sürdürülebilir gıda üretimi ve tüketimi konusunda eğitimler ve farkındalık kampanyaları düzenlemek de bu konuda önemli adımlar olacaktır.

Bu bağlamda yapabileceğiniz en faydalı şey çevrenizden duyduğunuz, sosyal medyada gördüğünüz veya arkadaş sohbetinde öğrendiğiniz şeyleri bir kez daha araştırmaktır. Bu tür bilgiler çoğu zaman bir durum için geçerli olsa da durum, zaman, ülke ve hatta kişiler değiştiğinde geçerliliğini yitirebilir, o nedenle de özellikle günlük beslenme konusundaki bilgilerimizi bilimsel kaynaklardan almak son derece önemlidir. Bilimsel kaynak dediğimiz zaman anlamamız gereken de hakemli bilimsel dergilerdir. Bir derneğin ya da örgütün hazırladığı rapor son derece bilimsel görünebilir ancak bilimin çalışma yöntemi farklıdır, o nedenle de bu tür raporları her zaman baştan doğru kabul etmemek akıllıca bir yaklaşımdır.

Son olarak, iklim dostu beslenme açısından yapmamız gereken en önemli şey gıda israfını önlemektir. Karbon ayak izi olsun, su olsun, kimyasallar olsun ve en önemlisi insan emeği olsun, gıda üretimine çok çaba harcıyoruz. Bize ulaşana kadar yaptığımız hatalarla bizim yaptıklarımızı eklediğimizde üretilen gıdanın neredeyse yarısı çöpe gidiyor. Sadece bunu azaltmak bile bilinçli gıda tüketimini ayrı bir seviyeye taşıyacaktır. Yani elbette Antalya’da üretilen domatesi İstanbul’a taşımanın bir karbon ayak izi vardır, ama belki daha önemlisi o domatesin yolda zarar gören yüzdesidir. Bu nedenle mümkün olduğunca yerel beslenmek gıda israfını da azaltacaktır.

İklim dostu beslenme seçimleri, iklim değişikliği ile mücadelede önemli bir rol oynar. Ancak, tüketiciler olarak ne yazık ki gıdaların karbon ayak izleri ve diğer çevresel etkileri konusunda yeterince bilinçli değiliz. Yaşam döngüsü değerlendirmesi perspektifinden bakarak gıdaların çevresel etkilerini tam olarak anlamak ve bu bilgiler doğrultusunda bilinçli seçimler yapmak, sürdürülebilir bir geleceğe katkı sağlamamıza yardımcı olacaktır. Yerel ve mevsimlik gıdaları tercih etmek, bitkisel gıdalara yönelmek, organik ve sürdürülebilir tarım ürünlerini desteklemek ve gıda israfını azaltmak gibi adımlarla, bireysel olarak çevresel etkinizi azaltabilirsiniz. İklim dostu beslenme, yalnızca bireysel sağlığımızı değil, gezegenimizin sağlığını da korumak için atılacak önemli bir adımdır.

Bu yazı EkoIQ dergisinde yayımlanmıştır.